Χριστούγεννα στην Αργιθέα

Το παρακάτω κείμενο αποτελούν επιλεγμένα αποσπάσματα του Βασίλη Κάμπα που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα ''Ψηλά βουνά'' (τεύχος 7, Δεκέμβριος 2004) και αναφέρονται στα έθιμα των περιοχών της Ανατολικής Αργιθέας, όπου βρίσκεται και το χωριό μας.

[...] Οι γιορτές του Δωδεκαήμερου των Χριστουγέννων που αρχίζουν απ' «του Χριστού» και τελειώ­νουν τ' Αϊ Γιαννιού έχουν ξεχωριστή σπουδαιότητα.
Μέσα σ' όλες τις εκδηλώσεις (ήθη-έθιμα) του Δωδεκαήμερου διαβλέπου­με και τον Αργιθεάτη-άνθρωπο που βρί­σκεται πίσω απ' αυτές.Επειδή η πε­ριοχή είναι ορεινή και άγονη, οι δε κά­τοικοι της είναι επί το πλείστον κτηνο­τρόφοι κι ελάχιστα ασχολούνται και με τη γεωργία είναι φυσικό οι γιορτές και τα έθιμα να παίρνουν μια ανάλογη έκ­φραση. Ετσι βλέπουμε τα ήθη και έθιμα του Δωδεκαήμερου στην Αργιθέα να έχουν μια βαθειά σχέση με τις ασχο­λίες των κατοίκων της δηλαδή την κτη­νοτροφία και τη γεωργία.

Οι προετοιμασίες για τις γιορτές του Δωδεκαήμερου αρχίζουν μια περίπου βδομάδα πριν «του Χριστού». Το ύφα-μα το ράψιμο το κέντισμα κι άλλες «άρ-γιτες» δουλειές έπρεπε να συμμαζω-χτούν πριν «τα Χριστού». Ακόμα οι γυναίκες και τα κορίτσια θα πάνε στο μύλο «τ' αλέσματα» το καλαμπόκι και το στάρι πριν τις γιορτές. Επρεπε νά-χει το σπιτικό αλεύρι καλαμποκίσιο για όλες τις μέρες για τις μπομποτίσες κλούρες, το κατσιαμάκι και τα μοσκο-μυριστά κραμπουκούκια. Επίσης χρειάζονταν και λίγο σιταρίσιο αλεύρι για τα «χριστοκούλουρα» τα πρόσφορα και τη «Χριστόκλουρα». Τ' απόβραδα της παραμονής των Χριστουγέννων οι μύλοι κλείδωναν και ξανάρχιζαν τη δου­λειά μετά τις γιορτές.

«Την παραμονή το βράδυ καταφτά­νουν οι παγανοί με πρώτο και καλλίτε­ρο τον αρχηγό τους τον κουτσό και σκαρφαλώνουν στο μπουχαρί και στα χατίλια του μύλου. Είναι υποχθόνιοι τρι-σκαταρέοι πόρχονται απ' τον κατ' κό­σμο κι είναι επικίνδυνοι για τους ανθρώ­πους... » μας έλεγε κάποτε ο μπαρμπα Λάμπρος Κάμπας μυλωνάς στο Ρώσση. Και φώναζε τις γυναίκες να συνταρχί-σουν τ' αλέσματα γιατί οι μέρες περ­νούν. Και χαμένος μέσα στο κατσιλάρι του και τα γουρνοτσάρουχα πόφτιαχναν φωλιές μέσα στο χιόνι έγερνε «στ' Απ-θώματα» κατά το μύλο. Απ' την προ πα­ραμονή του «Χριστού» αρχίζουν οι τρέ­χουσες δουλειές. Οι γυναίκες στρώ­νουν τα σπίτια, μ' ότι καλλίτερο έχουν. Όλα: πάντες κεντητές, τζακόπανα, μα­ξιλαροθήκες δικά τους δημιουργήματα. Ζυμώνουν και ψήνουν τα «Χριστόκλου-ρα» που θα μοιράσουν την άλλη μέρα στα παιδιά που τραγουδούν τα κάλαντα. Επάνω στα κουλούρια βάζουν ένα σταυ­ρό με ζυμάρι (ο σταυρός το σύμβολο της πίστης) και στη μέση του σταυρού ένα βραστό αυγό άβαφο. (Το αυγό είναι σύμ­βολο της γονιμότητας και απαντάται και σε παραστάσεις σε αγκωνάρια σπιτιών σε πολλά χωριά της Αργιθέας). Την πα­ραμονή «του Χριστού» από νυχτούλια όλα τα παιδιά κάθε χωριού μαζεύονται σε μια παρέα να τραγουδήσουν τα κά­λαντα. Χωμένα μέσα στα κατσιλαράκια τους με τα μάλλινα χειρότια στα χέρια τους και γουρνοτσάρουχα στα ποδάρια τρέχοντας στα στενοσόκακα και δρα­σκελώντας τις χιονισμένες φράχτες, μπαίνουν όλα μαζί στις αυλές κι αρχί­ζουν το τραγούδι.

«Χριστούγεννα πρωτούγεννα

πρώτη γιορτή του χρόνου

εβγάτε για να μάθετε

όπουΧριστός γεννιέται...".

Και δεν λένε μόνο το τραγούδι αυτό για να μας πληροφορήσουν για το με­γάλο γεγονός που έρχεται. Στα στόμα­τα των μικρών αυτών παιδιών μπαίνουν με τραγούδια οι πόθοι και οι προσδο­κίες για το «γενοβόλημα» της στάνης της προκοπής των σπιτιών, της καλής σποράς, της καλής τύχης για τα αγόρια και κορίτσια που είναι «στον καιρό τους» ακόμα και των μικρών παιδιών της οικογένειας.

Οι άντρες την ίδια μέρα σφάζουν τα γουρούνια. Ξεχιονίζουν τις αυλές κρα­τούν δυο τρεις το γουρούνι κι ο πιο ε­πιδέξιος δίνει την τελειωτική μαχαιριά. Αφού το γδάρουν το σηκώνουν και το κρεμούν σε μια «γρεντιά» ή «φούρκα». Μετά βάζουν επάνω σε λίγα κάρβουνα θυμίαμα και θυμιατίζουν το «σφάγιο». Δίπλα στο θυμίαμα βάζουν κι ένα ξερό κρεμμύδι «για να μην αντέν». Ακόμα μπήγουν στο «σφάγιο» ένα πιρούνι (σι­δερικό) κι ανάβουν κάτω απ' αυτό μι­κρές φωτιές. Πιστεύουν πως το θυμία­μα, το κρεμμύδι, το σιδερικό κι οι φω­τιές εμποδίζουν τους παγανούς να φάνε το γουρούνι. Σημειώνουμε ακόμα ότι το γουρούνι το ξεπαστώνουν του Αγίου Στεφάνου. Τότε φτιάχνουν και τις σου-φλιμάδες και τις τιγανιές. Τα Χριστού­γεννα δεν τρώνε χοιρινό. Το απόγευμα της παραμονής οι γυναίκες ξεβγαίνουν στο λόγγο και γυρίζοντας φέρνουν ζα-λίκια από μαλόκεδρο κι αγροσιραψιά (α-γριοκερασιά). Τις χλωρασιές αυτές τις βάζουν αργότερα στη Χριστουγεννιάτι­κη φωτιά. Με το σούρουπο όλοι στο σπίτι λούζονται κι είναι έτοιμοι για την άλλη μέρα. Το λούσιμο απαγορεύεται τις μέρες του Δωδεκαήμερου εκτός απ' το βράδυ της πρωτοχρονιάς όπως θα αναφέρουμε πιο κάτω. Κι αυτό συνδ εεται με το γεγονός της κακής επέμβα­σης των παγανών που γέμιζαν τον τόπο τις μέρες αυτές. Οι γυναίκες πηγαίναν και τα πρόσφορα στην εκκλησιά. Όταν σουρουπώσει καλά σ' όλα τα σπίτια α­νάβουν τη χριστουγεννιάτικη φωτιά. Στη μέση βάζουν ένα μεγάλο κούτσουρο γύρω-γύρω άλλα ξερά ξύλα κι απάνω πετάνε τις χλωρασιές που αναφέραμε προηγουμένως. Η φωτιά αυτή θα καίει ως τα ξημερώματα «του Σταυρού». Χλωρασιές ρίχνουν στη φωτιά επί τρεις βραδυές να «πιτσιλίζουν» φωνάζουν όλοι μαζί οι σπιτικοί:

Αρνιά κατσίκια - Αρνιά κατσίκια.

Η φωτιά είναι ένα πανάρχαιο έθιμο, με παρά πολλούς συμβολισμούς πέρα απ' το ότι οι σπιτικοί την ανάβουν για να ζεστάνουν το νεογέννητο Χριστό. Πι­στεύουν ακόμα ότι η φωτιά εμποδίζει την είσοδο στο σπίτι του «κουτσού» και των άλλων παγανών που αυτή τη βρα-δυά καταφτάνουν, κι ετοιμάζονται να μπουν απ' το μπουχαρή στο σπίτι.

Όταν σημαίνει η καμπάνα το χαρμό­συνο άγγελμα της Γέννησης όλοι οι χω­ριανοί με τα κεριά στα χέρια διασχίζουν τους χιονισμένους δρόμους που οδη­γούν στην εκκλησιά. Με κατάνυξη πα­ρακολουθούν τη θεία λειτουργία. Ακο­ύνε το αδέξιο αλλά τόσο ανθρώπινο κή­ρυγμα του παπά και σαν «απολύσει» η εκκλησιά χαιρετιούνται και γυρίζουν στα σπίτια τους. Στο γυρισμό κόβουν χλω­ρά πουρνάρια και κλωνάρια μπάτσας. Φτάνοντας στο σπίτι τα ρίχνουν στη φωτιά που καίει αδιάκοπα και λένε: Αρ­νιά - κατσίκια, νύφες, γαμπρούς... και τους στίχους

μέσα γειά μέσα χαρά - μέσα όλα τα καλά

μέσα λίρες και φλουριά - και για όλη τη χρονιά.

Έξω γέροι έξω γριές - έξω τα κακά τα λοϊα.

(Προφανώς όταν λένε έξω γέροι έξω γριές δεν εννοούν να διώξουν από το σπίτι τους γέροντες, αλλά τη γερο-ντίστικη ζωή και να την αντικαταστήσουν με σφύζουσα νεανική ζωή).

Ιδιαίτερη σημασία έχει για τους Αρ-γιθεάτες ποιος θα τους έκανε ποδαρι­κό τη μέρα «του Χριστού». Μεγάλη τύχη θεωρούν το ποδαρικό ενός αγοριού και γρουσουζιά το ποδαρικό ενός κοριτσιού. Έντονη σε πολλές εκδηλώσεις η αν­δροκρατία...

Το χριστουγεννιάτικο τραπέζι απο­τελούνταν από βραστή κότα, πίττα, τυρί, γιαούρτι και «Χριστοκλούρα». Υπήρχαν (όπως και σήμερα) οικογένειες φτωχι­κές που δεν είχαν ούτε ψωμί για τις γιορτές. Αυτές όλο το χωριό τους βοη­θούσε και τους βοηθά με προσφορές των άλλων να περάσουν τις γιορτές κά­πως ανθρώπινα. Το απόγευμα πηγαί­νουν «χρόνια πολλά» στους γιορτάζο-ντες. Εκεί γλεντούν τραγουδούν και χο­ρεύουν ως την άλλη μέρα το πρωί.

Το πρωί πηγαίνουν στην εκκλησία και σηκώνουν τα υψώματα. Μετά ετοι­μάζουν και ψήνουν τη βασιλόπιττα.Μέσα βάζουν και κέρματα, κλωνιά τριφύλλι, ρίγανη κ.λ.π. κι όποιος πετύ­χει κάτι απ' αυτά στο κομμάτι της πίττας που θα φάει θεωρείται ότι τον τρέχουν τα χρήματα ή τα ζώα ή τα μελίσσια κλπ. Τα παληά χρόνια που η φτώχεια έδερνε τους κατοίκους της Αργιθέας αντί για βα-σιλόπιττα έφτιαχναν μπουκουβάλλα. Η μπουκοβάλλα είναι τριμμένο ψωμί μέσα σε καμμένο βούτυρο ή λάδι. Μάλιστα στα κάτω χωριά της Αργιθέας επικρατούσε κι ο μύθος «... κι όπ' εχ' κι όπ' δεν έχει μπουκουβάλλα σήμερα...».

Μετά το μεσημεριάτικο τραπέζι που αποτελείται από κρέατα, τυριά και τη βασιλόπιττα, οι γυναίκες ξεβγαίνουν στο λόγγο. Μαζεύουν λίγα ξύλα και τα κου­βαλούν στο σπίτι για να «...βασιλέψουν την τριχιά» όπως έλεγαν. Επίσης μπά­λωναν λίγο για να βασιλέψουν το βελό­νι. Εφτιαχναν πίττα να.. βασιλέψουν το πετρόβεργο (βασιλεύω κάτι σημαίνει το κάνω άξιο).

Το απόγευμα πηγαίνουν «χρόνια πολλά» στους γιορτάζοντες κουραμπιέ­δες, μπακλαβάδες μ' Αργιθεάτικα κα­ρύδια κερνούν τους μεγάλους και λου­κούμια τα μικρά παιδιά. Τσίπουρο και κρασί που το φέρνουν οι μεταπράτες μέσα στα κρασοτόμαρα απ' τη Ζιλενί-τσα και το Χορίγκοβο. Πάλι γλέντια στα εχούμενα σπίτια ως το πρωί: Κι οι με­ρακλήδες πάντοτε πρώτοι στο χορό και στο τραγούδι. Μπορεί να τραγουδούν και να χορεύουν ως την άλλη μέρα το πρωί.

Περνάει κι η πρωτοχρονιά. Το χιόνι όσο πάει κι αυξάνει. Τα γιδοπρόβατα, τα γελαδικά μέσα στα κατοϊα και τις στρούγκες, τα μικρά κατσικάκια και τ' αρνάκια στους τσάρχους συμμαζωμένα το ένα απάνω στο άλλο να ζεσταίνονται. Τα κούτσουρα τριζοβολούν στα τζάκια. Οι άντρες κόβουν «ντορό» ως τη βρύ­ση (να μπορούν να περάσουν οι γυναί­κες) και γύρω-γύρω στη γειτονιά. Παίρ­νουν κανένα χρειαζούμενο απ' τα μικρο­μάγαζα και πάλι σπίτι. Ετσι συνεχίζεται κι εκεί επάνω... η ζωή και φτάνουμε στη μέρα «του Σταυρού» Παραμονή των Φώτων.

Τα μεγάλα αγόρια και οι άντρες ντύ­νονται «καρκατζούλια» φορούν παλιά ρούχα, προσωπίδες, βάζουν δέρματα από πάνω, σακάκια παληά ανάποδα, κρεμούν κουδούνια έναν τον ντύνουν γριά με τη ρόκα που γνέθει κι ακόμα στολίζουν έναν νύφη και ένα γαμπρό.Γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι με «κο-σιές» και «δερπάνια» στα χέρια φοβε­ρίζοντας όποιον βρουν μπροστά τους. Έχουν μαζί τους ακόμα και μια σακού­λα με στάχτη και σε κάθε σπιτικό που πηγαίνουν ρίχνουν κι από λίγη. Οι νοι-κοκυρέοι μόλις τους βλέπουν στην αυλή τους να χοροπηδούν τους δίνουν, χρή­ματα, λουκάνικα, κρέας, λίπα, τσιγαρί-δες. Τα «καρκαντζούλια» ευχαριστούν λένε «και τ' χρόν» και φεύγουν.Την ίδια μέρα απ' το πρωί οι γυναίκες μαζεύουν τη στάχτη απ' τη χριστουγεν­νιάτικη φωτιά που έκαιγε μέχρι τότε κι ε­τοιμάζουν το σπίτι περιμένοντας τον παπά. Σε λίγο έρχεται κι ο παπάς με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του και... «κυνηγάει τα παγανά» απ' το σπίτι.Οι σπιτικοί κρατούν και λίγο αγίασμα απ' το μπακράτσι του παπά.

Λένε ότι οι παγανοί που επί τόσες μέρες βρίσκονται επάνω στη γη φεύ­γουν πανικόβλητοι για να γυρίσουν πάλι στον κάτω κόσμο και να ξαναβγούν την άλλη χρονιά

φεύγεστε να φύβγουμε

κι έργεται ο ζουρλόπαπας

με την αγιαστούρα του

και με τη βρεχτούρα του.

Η στάχτη που ρίχνουν τα καρκαν-τζούλια όσο κι αυτή που μαζεύουν οι νοι­κοκυρές πιστεύεται ότι έχει ευεργετι­κή επίδραση αφού είναι από τη στάχτη της χριστουγεννιάτικης φωτιάς που ζέ­στανε το Χριστό. Γι' αυτό και οι νοικο-κυρέοι ραντίζουν με στάχτη και αγίασμ-α τα σπαρτά τους και τους αχερώνες τη μέρα «του Σταυρού».Το μάζωμα ακόμα της στάχτης σημαίνει ότι φτάνουμε πλέον στο τέλοςτων γιορταστικών εκδηλώσεων του Δωδεκαήμερου. Τη μέρα των Φώτων όλοι πηγαίνουν στην εκκλησιά. Μαζί τους φέρνουν νερό για αγίασμα, μια σακουλίτσα αλάτι και μικρές κλούρες. Όλα αυτά αγιάζονται στην εκκλησία και μετά πηγαίνόυν και τα δίνουν στα ζώα τους.Οι γυναίκες ξεβγαίνουν πάλι στο λόγγονα φωτίσουν την τριχιά και το τσεκούρι,ψευτομπαλώνουν για να φωτίσουν το βελόνι, φτιάχνουν πίτες να φωτίσουν το πετρόβεργο και άλλα. Το απόγευμα ως το βράδυ διάπλατα ανοιχτά με αργιθεάτικη φιλοξενία τα σπίτια των «εορταζόντων» να υποδεχτούν τους συγχωριανούς. Πάλι χαρές γλέντια τραγούδια όλη τη νύχτα. Και σαν γλυκοχαράζει στις βουνοκορφές της Αργιθέας η μέρα τ' Αϊ Γιαννιού οι νοικοκυρές αδειάζουν το παλιό νερό τ' αντικαθιστούν με φρέσκο κι όλοι ετοιμάζο­νται να πουν αναμεταξύ τους την ευχή «και τ' χρόν καλλίτερα».

Αυτό είναι το γιορταστικό Δωδεκα­ήμερο στην Αργιθέα την περιοχή που ήταν γιομάτη ζωή και τώρα όσο πάει κι ερημώνεται.

Καρδίτσα-Αργιθέα: Ενας άγριος μαγευτικός τόπος

Εδώ πάνω δεν φτάνουν πολλοί. Σταματούν στη γειτονική λίμνη Πλαστήρα, μαγεμένοι από τη λάμψη του νερού και τις παροχές των πολυτελών καταλυμάτων, αδιαφορώντας για τον μαγευτικό μικρόκοσμο των δεκάδων οικισμών της Ανατολικής και Δυτικής Αργιθέας.

Η λίμνη Στεφανιάδα δημιουργήθηκε τον Φλεβάρη του 1963, όταν ένα κομμάτι του βουνού αποκολλήθηκε, φράζοντας το ποτάμι

Στην περιοχή της Αργιθέας (Ανατολική και Δυτική) υπάρχουν δεκάδες χωριά και οικισμοί. Τα περισσότερα από αυτά κατοικούνται μόνο το καλοκαίρι, κάποια είναι ερειπωμένα και ελάχιστα έχουν κατοίκους όλο τον χρόνο. Το Μουζάκι θεωρείται η «πύλη» της Αργιθέας, καθώς αποτελεί σημαντικό κόμβο μεταξύ της Αργιθέας, της λίμνης Πλαστήρα και των Βόρειων Αγράφων. Η περιοχή κατοικήθηκε από την αρχαιότητα, ενώ στους νεότερους χρόνους συνέδεσε το όνομά της με σημαντικές προσωπικότητες, όπως τον Γεώργιο Καραϊσκάκη και τον Αγιο Σεραφείμ, επίσκοπο Φαναρίου - Νεοχωρίου.

Στο Μουζάκι μπορείτε να δείτε την ανακαινισμένη Δημοτική Αγορά, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (τηλ. 24450 93166), το Λαογραφικό Μουσείο του πολιτιστικού συλλόγου (τηλ. 24450 42947, 41355, 41751) με πληθώρα αντικειμένων, τοπικών ενδυμασιών - υφαντών του 19ου αι. και τη δημόσια Βιβλιοθήκη (τηλ. 24450 41152) με πάνω από 6.000 τόμους βιβλίων. Γύρω από το χωριό θα βρείτε τον επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο των Γόμφων, τη μονή Αγ. Γεωργίου (Καραϊσκάκη), το «σπίτι του Καραϊσκάκη» και το βυζαντινό κάστρο Φαναρίου.

Για να φτάσετε στα χωριά της Δυτικής Αργιθέας θα πρέπει να διασχίσετε το διάσελο του Τυμπάνου. Λόγω του μεγάλου υψομέτρου (1.500 μ.) και του χιονιού, τους χειμερινούς μήνες δημιουργείται πάγος που δυσκολεύει πολύ το πέρασμά του.

Η Αργιθέα είναι ένα χωριό «πνιγμένο» στο πράσινο, με αρκετά περιποιημένα πετρόκτιστα σπίτια. Αξίζει να περπατήσετε το πλακόστρωτο μονοπάτι που καταλήγει στο πέτρινο γεφύρι της Αργιθέας (ήταν η μοναδική οδός επικοινωνίας με τη Δρακότρυπα και το Μουζάκι) και να δοκιμάσετε ψητή πέστροφα, δίπλα στον Κνισοβίτη ποταμό.

Το Ανθηρό είναι ένας μεγάλος παλαιός οικισμός, που αναφέρεται στην απογραφή των Οθωμανών το 1454-55 ως Μπόκοβιτς και σήμερα είναι η έδρα του Δήμου Αργιθέας. Αξιόλογο είναι το Ιστορικό - Εκκλησιαστικό μουσείο που στεγάζεται στο παλιό κοινοτικό γραφείο (24450 31237, 31452). Το Πετρίλο ή Πετρίλια είναι ένα σύμπλεγμα 12 παλιών και νεότερων χωριών, χτισμένα σε μια καταπράσινη και πανέμορφη δασική έκταση, κάτω από το βουνό Βουτσικάκι (2.154 μ.). Στα χωριά θα δείτε αξιοθαύμαστες εκκλησίες όπως η Γέννηση του Χριστού στον Ρώσση, με τοιχογραφίες του 17ου αι., η Κοίμηση της Θεοτόκου στο χωριό Χάρις (του 1885), ο Αγ. Παντελεήμων στους Βασιλάδες με θαυμάσιο τέμπλο του 17ου αι., και η μονή Γενεσίου της Θεοτόκου στα Αργυρέικα, καθώς επίσης και το όμορφο δημοτικό σχολείο του 1884, στον Μάγειρο, όπου στεγάζονται τα γραφεία και η βιβλιοθήκη της Κοινότητας Ανατολικής Αργιθέας.

Η Στεφανιάδα εντυπωσιάζει με την ομώνυμη λίμνη που δημιουργήθηκε από κατολίσθηση τον Φεβρουάριο του 1963. Αλλα μικρότερα χωριά είναι το Βλάσσι, η Δρακότρυπα, τα Κουμπουριανά, το Μεσοβούνι, το Θερινό, το Πετρωτό, η Καλή Κώμη.

FAST INFO

Η Μονή Πετριλου
Βρίσκεται στα Αργυρέικα και είναι αφιερωμένη στη Γέννηση της Παναγίας και στον Αγιο Χαράλαμπο. Σύμφωνα με επιγραφή, ιδρύθηκε το 1830, όμως από την αλληλογραφία του δάσκαλου του Γένους Αναστάσιου Γόρδιου που υπογράφει χρονολογημένες επιστολές από τη μονή το 1713, εικάζεται ότι είναι πολύ παλαιότερο. Στο εσωτερικό του υπάρχουν τοιχογραφίες των Σαμαριναίων αδελφών Ματθαίου και Μιχαήλ Παπαϊωάννου (1851), και το ξυλόγλυπτο τέμπλο (1880) από Μετσοβίτη ξυλογλύπτη. Η μονή κατοικείται από τρεις μοναχούς. (Επισκέψιμη καθημερινά: τηλ. 6970863719, 6978668221).

Ανακαλύπτοντας την Ανατολική Αργιθέα

Η περιήγηση στα χωριά της Αργιθέας είναι απολαυστική. Οι δρόμοι περνούν ανάμεσα σε οργιώδη βλάστηση και έχετε θέα στις επιβλητικές πλαγιές των βουνών και στους οικισμούς. Με αφετηρία το κεφαλοχώρι Μουζάκι, που θεωρείται η «πύλη» της Αργιθέας, μπορείτε να κάνετε τις δύο όμορφες διαδρομές, προς την Ανατολική και τη Δυτική Αργιθέα.

Για την πρώτη διαδρομή φεύγετε από το Μουζάκι και ακολουθείτε τον κεντρικό δρόμο προς Αργιθέα, με κατεύθυνση βορειοδυτική. Μετά από 2,5 χλμ. περίπου θα προσπεράσετε τον αριστερό δρόμο που οδηγεί στη λίμνη Πλαστήρα και λίγο παρακάτω θα βρείτε μια μεγάλη διακλάδωση.

Ο δρόμος δεξιά οδηγεί στη Δυτική Αργιθέα, ενώ αυτός αριστερά, τον οποίο και θα ακολουθήσετε, στην Ανατολική Αργιθέα. Θα ανηφορίσετε ανάμεσα από πυκνό δάσος και πολύ σύντομα θα βρείτε το πρώτο χωριό που είναι το Πευκόφυτο με όμορφη πλατεία, ταβέρνες και καφενεία.

Συνεχίζοντας στον ανηφορικό δρόμο με τις συνεχείς κλειστές στροφές και τη θέα προς τον αυχένα Αέρας και την κορφή του Προφήτη Ηλία, θα φτάσετε στον αυχένα Αγίου Νικολάου (ή Οξιάς). Από αυτό το σημείο και μετά ο δρόμος αποκτά πιο ήπιες κλίσεις και περνάει από τοπία γεμάτα οξιές, πλατάνια και βελανιδιές. Στη συνέχεια θα βρεθείτε σε διασταύρωση όπου μπορείτε να στρίψετε δεξιά για το Βλάσι, με το λαογραφικό του μουσείο και τη μονή Βλασίου, αφιερωμένη στο Γενέσιον της Θεοτόκου. Ο δρόμος ευθεία θα σας φέρει στο σύμπλεγμα των οικισμών Λιβάδια, Πολύδροσο, Αργυρέικα, Μάγειρος, Χάρις, Χαλκιόπουλο, Βασιλάδες, Ρώσσης. Ολα μαζί ονομάζονται Πετρίλο ή Πετρίλια.

Μετά τον Ρώσση θα αρχίσετε να κατηφορίζετε και θα περάσετε από τα Μαντζουρέικα.

Απέναντι θα δείτε το χωριό Δροσάτο, χτισμένο στην πλαγιά της Καράβας, με το ομώνυμο πέτρινο γεφύρι και τη μονή του Αγίου Αθανασίου Αλεξανδρείας (17ου αι.).

Συνεχίζοντας θα περάσετε από το Παλιοχώρι Φουντωτού, με την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, και λίγο παρακάτω θα συναντήσετε διασταύρωση με το πέτρινο γεφύρι Κοπλεσίου, η οποία αριστερά καταλήγει στο Λεοντίτο όπου βρίσκεται ο παλιός καλοδιατηρημένος νερόμυλος του Παληαντώνη με την ντριστέλα. Λίγο μετά τη γέφυρα Κοπλεσίου θα βρεθείτε στο Χάνι Νασιώκα, όπου υπάρχει δρόμος δεξιά προς τα χωριά Πετροχώρι και Κουμπουριανά. Εσείς θα συνεχίσετε στον κεντρικό δρόμο και αφού περάσετε πάνω από το πέτρινο γεφύρι της Στεφανιάδας και την ταβέρνα του Βάιου, θα βρείτε τη αριστερή διασταύρωση για Μονή Σπηλιάς. Αν συνεχίσετε ευθεία, θα φτάσετε στη λίμνη και το χωριό της Στεφανιάδας, καθώς και στη μονή Κώστη.

Η Μονή Σπηλιάς
Το συγκρότημα της περίφημης μονής είναι εντυπωσιακό, καθώς μοιάζει να αιωρείται στο κενό, ανάμεσα στο Πετριλιώτικο ρέμα και την κορυφή Ζερβό. Ιδρύθηκε πιθανόν το 1604, όταν οι μοναχοί Αθανάσιος και Παρθένιος έκτισαν τη μικρή εκκλησία που ήταν και το πρώτο καθολικό της. Δίπλα στο παλιό καθολικό το νέο (του 1736) είναι μεγαλύτερο και αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή. Στο εσωτερικό σώζονται εκπληκτικές τοιχογραφίες, καθώς και ξυλόγλυπτο τέμπλο που είναι αντιγραφή του παλιού και επιχρυσωμένο. Η μονή διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στα χρόνια της επανάστασης. Γιορτάζει της Ζωοδόχου Πηγής και τον Δεκαπενταύγουστο, προσελκύοντας εκατοντάδες προσκυνητές. (Επισκέψιμη καθημερινά. Τηλ.24450 31739).

Προς τη Δυτική Αργιθέα

Αφετηρία σας είναι και πάλι το Μουζάκι από όπου ακολουθείτε τον κεντρικό δρόμο προς Αργιθέα. Στη διασταύρωση που θα βρείτε, στα 3 χιλιόμετρα περίπου, θα ακολουθήσετε τον δεξιό δρόμο και πολύ σύντομα θα βρεθείτε στη Δρακότρυπα, ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Δυτικής Αργιθέας. Κατά την τουρκοκρατία λειτουργούσε εδώ βιοτεχνία κατασκευής σπαθιών. Στο χωριό υπάρχει Λαογραφική Συλλογή του Δήμου Μουζακίου με σπάνια εκθέματα του 18ου - 19ου αι., η οποία λειτουργεί όλο τον χρόνο (τηλ. 24450 61039).

Λίγο παραπάνω θα βρείτε τη διασταύρωση για Οξιά. Εδώ βρίσκεται η μονή Σιάμου, ένα από τα σημαντικά μνημεία της ευρύτερης περιοχής Μουζακίου. Από τη διασταύρωση ο δρόμος συνεχίζει ανηφορικά, με θέα στην κοιλάδα του Πάμισου και τις απότομες πλαγιές, που σιγά-σιγά γίνονται βραχώδεις και γυμνές. Συνεχίζοντας θα φτάσετε στο διάσελο Αέρας, σε υψόμετρο 1.500 μ., όπου συχνά ο πάγος και το χιόνι εμποδίζουν το πέρασμα ανάμεσα στις κορυφές Τύμπανο και Καράβα.

Εκεί θα βρείτε δύο ακόμα δρόμους: έναν χωματόδρομο αριστερά που ενώνεται με την άσφαλτο στα χωριά της Ανατολικής Αργιθέας κι έναν ασφαλτόδρομο δεξιά που οδηγεί στην κορυφή Προφήτης Ηλίας (1.761 μ.) με το ομώνυμο ξωκλήσι και την εκπληκτική θέα προς τον θεσσαλικό κάμπο, την Καρδίτσα, τα Τρίκαλα, τη λίμνη Πλαστήρα και τις κορυφές των γύρω βουνών. Εσείς θα συνεχίσετε ευθεία στον κεντρικό δρόμο, που κατηφορίζει για να ξανασυναντήσει τις ελατοσκέπαστες πλαγιές και μετά από μερικά χιλιόμετρα φτάνει στην Αργιθέα (παλαιότερα ονομαζόταν Κνίσοβο), με τα άφθονα νερά και την οργιώδη βλάστηση τριγύρω. Στην έξοδο του χωριού θα περάσετε από τον αρχαιολογικό χώρο Ελληνικά, με τάφους που χρονολογούνται από τον 4ο μέχρι τον 1ο αι. π.Χ., και σε πολύ λίγο θα βρείτε τη διασταύρωση για Μεσοβούνι και Θερινό.

Αμέσως μετά θα περάστε από τον οικισμό Αγορασιά, που υπήρξε σημαντικός εμπορικός κόμβος για τα χωριά της Δυτικής Αργιθέας: εκεί αξίζει να κάνετε στάση και να κατεβείτε με τα πόδια έως το παλιό γεφύρι του Τριζόλου.

Συνεχίζοντας τον κεντρικό δρόμο και σε μικρή απόσταση από την Αγορασιά, θα φτάσετε σε μια μεγάλη διασταύρωση. Ο δρόμος αριστερά οδηγεί στα εγκαταλελειμμένα χωριά Πετρωτό, Καλή Κώμη και Ελληνικά, ενώ δεξιά στο Ανθηρό, με το ενδιαφέρον λαογραφικό μουσείο. Λίγο μακρύτερα είναι η μονή Παναγίας Κατουσιώτισσας και το χωριό Μεταμόρφωση.

Η ΜΟΝΗ ΚΑΤΟΥΣΙΟΥ
Ιδρύθηκε τον 17ο αι. και είναι αφιερωμένη στο Γενέσιο της Θεοτόκου. Γύρω της υπάρχει εντυπωσιακός περίβολος. Εχει ανακαινιστεί το συγκρότημα του καθολικού, τμήμα από το συγκρότημα των κελιών και ένα διώροφο κτίσμα με διαβατικό. Οι τοιχογραφίες αγίων και οι σπάνιες ζωομορφικές παραστάσεις χρονολογούνται στα 1663 και 1784. Στον όροφο πάνω από το καθολικό βρίσκονται τα παρεκκλήσια των Ταξιαρχών και των Αγίων Αναργύρων (Τηλ. 24450 31120, 31213).

ΔΙΑΜΟΝΗ

ΜΟΥΖΑΚΙ
«MOUZAKI PALACE» (24450 43450-53, www.mouzakipalace.com ). Νεόκτιστο, πολυτελές ξενοδοχείο που προσφέρει εξαιρετικές -για τα δεδομένα της περιοχής- υπηρεσίες. Με δωμάτια, σουίτες γυμναστήριο - spa, εσωτερική και εξωτερική πισίνα και pool bar, εστιατόριο, συνεδριακό κέντρο, cafe-bar, κομμωτήριο και παιδότοπο.

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΡΓΙΘΕΑ

ΣΤΟ ΒΛΑΣΙ
Στην είσοδο του χωριού βρίσκονται τα δύο ενοικιαζόμενα δωμάτια του Σταύρου Σπανού (24450-31717, 6974433764). Εχουν κεντρική θέρμανση και κουζίνα.

ΣΤΟ ΛΕΟΝΤΙΤΟ
«ΝΤΕΛΙΔΗΜΙ» (24450 32094, 6976420865). Καινούργιος ξενώνας στο κέντρο του χωριού. Πλήρως εξοπλισμένα δωμάτια με αυτόνομη θέρμανση, ψυγείο και τζάκι. Το πρωινό περιλαμβάνει ελατόμελο και χειροποίητες μαρμελάδες.

ΣΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ ΠΕΤΡΙΛΟΥ
«ΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ» (24450 31109, 6972113659). Απλός και συμπαθητικός ξενώνας, με πέντε δίκλινα δωμάτια, αυτόνομη θέρμανση και τυπικό εξοπλισμό. Στο ισόγειο λειτουργεί ταβέρνα.

ΣΤΟ ΠΕΥΚΟΦΥΤΟ
«ΚΟΥΤΣΙΚΟΥΡΗ» (6974193048, 6979224658/59). Επάνω στον δρόμο Μουζακίου - Μονής Σπηλιάς. Σύγχρονο συγκρότημα με μεγάλους, φωτεινούς εσωτερικούς χώρους και θέα στο φαράγγι της Οξιάς και τον Τύμπανο.

ΣΤΟ ΠΟΛΥΔΡΟΣΟ ΠΕΤΡΙΛΟΥ
Θα βρείτε τα τρία ενοικιαζόμενα δωμάτια του Κωνσταντίνου Γαντζούδη (24450 31701, 6972171217). Εχουν ωραία θέα, είναι φωτεινά και εξοπλισμένα με τα απολύτως απαραίτητα. Ο ιδιοκτήτης λειτουργεί στο ισόγειο ταβέρνα - ψησταριά.

ΔΥΤΙΚΗ ΑΡΓΙΘΕΑ

ΣΤΟ ΑΝΘΗΡΟ
«ΧΡΙΣΤΙΝΑ» (24450 31802, 6972228265). Παραδοσιακό κτίριο, με πέτρινη επένδυση και ευρύχωρη αυλή. Τα δωμάτια έχουν κλασική επίπλωση και αυτόνομη θέρμανση. Στο ισόγειο λειτουργεί το εστιατόριο «Μπουκοβίτσα».

ΣΤΗΝ ΑΡΓΙΘΕΑ
Επάνω στον κεντρικό δρόμο προς Ανθηρό βρίσκονται τα ενοικιαζόμενα δωμάτια της Ντίνας Κωτσού (24450 31206, 42012).

ΣΤΗΝ ΚΑΛΗ ΚΩΜΗ
«Ο ΞΕΝΩΝΑΣ ΤΟΥ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗ» (24450 31510/31511, 6974468201, 697358919). Εντυπωσιακός διώροφος ξενώνας με πέτρινη επένδυση. Εχει δίκλινα και τρίκλινα δωμάτια με αυτόνομη θέρμανση και θέα προς το χωριό. Λειτουργεί και εστιατόριο.

ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΝΘΗΡΟΥ
«ΤΟ ΚΑΤΟΥΣΙ» (24450 31691, 6977806114, www.katousi.gr ). Παραδοσιακός ξενώνας από ξύλο και πέτρα. Με άνετα και καθαρά δωμάτια που έχουν θέα στο χωριό, όμορφη αίθουσα πρωινού και εξωτερική πισίνα για τους καλοκαιρινούς μήνες.

ΦΑΓΗΤΟ

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΡΓΙΘΕΑ

ΣΤΟ ΠΟΛΥΔΡΟΣΟ ΠΕΤΡΙΛΟΥ
«ΓΑΝΤΖΟΥΔΗΣ» (24450 31701, 6972171217). Ουζερί-ψησταριά με κρέατα σχάρας και σούβλας. Θα φάτε ντόπια λουκάνικα, μπριζόλες και αρνιά, κοκορέτσι, και ποικιλία μεζέδων σε εξαιρετικές τιμές.

ΣΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ ΠΕΤΡΙΛΟΥ
«ΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ» (24450 31109, 6972113659). Απλή και τίμια ταβέρνα όπου η κυρα-Φωτεινή φτιάχνει σπιτικές πίτες, ζυμώνει ψωμί και μαγειρεύει παραδοσιακές συνταγές με ντόπιο χοιρινό και πρόβειο ή προβατίνα και γίδα βραστή.

ΣΤΟ ΛΕΟΝΤΙΤΟ
«ΤΟ ΑΠΡΟΟΠΤΟ» (24450 32094). Μικρό ταβερνάκι με ξυλόσομπα, όπου θα φάτε μαγειρευτά και ψητά της ώρας.

ΣΤΑ ΜΑΝΤΖΟΥΡΕΪΚΑ
«ΤΟ ΔΙΑΣΕΛΟ» (24450 32213, 6978123777). Σε μια εντυπωσιακή, μεγάλη σάλα θα δοκιμάσετε χειροποίητες πίτες, παραδοσιακές συνταγές με κουνέλι, μοσχάρι, αλλά και αγριογούρουνο, πατσά και γίδα βραστή. Φεύγοντας μην παραλείψετε να πάρετε μέλι παραγωγής τους.

ΠΡΟΣ ΜΟΝΗ ΣΠΗΛΙΑΣ
«ΤΑ ΡΑΓΑΖΙΑ» (24450 32020, 41140, 6979728262). Περίφημη ταβέρνα (πολλοί τη γνωρίζουν σαν «Βάιο»), με παραδοσιακή κουζίνα, όπως γίδα ή προβατίνα στάμνας, ζυγούρι κοκκινιστό, εξαιρετική γίδα βραστή, λουκάνικο κ.ά.

ΣΤΟ ΒΛΑΣΙ
«Η ΚΑΡΑΒΑ» (24450 31766, 6977738973). Βεράντα με απεριόριστη θέα προς το Βουτσικάκι και ντόπια κρεατικά στη σούβλα και τη σχάρα. Οι σαλάτες και το τυρί είναι παραγωγής τους.

«Ο ΑΓΓΕΛΟΣ» (24450 31700). Για ντόπια κρεατικά στη σχάρα, χοιρινές, μοσχαρίσιες, κεμπάπ, μπιφτέκια και σουβλάκι, αλλά και πεντανόστιμα μαγειρευτά, πίτες και ζυμωτό ψωμί.

ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΔΑ
«Ο ΓΙΑΤΡΟΣ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ» (6974788640, 6978942865). Με ωραία θέα προς τη Στεφανιάδα και απλά πιάτα της ώρας, λίγα μαγειρευτά και ψαρομεζέδες (μπακαλιάρο, χταπόδι, καλαμαράκια).

ΔΥΤΙΚΗ ΑΡΓΙΘΕΑ

ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΝΘΗΡΟΥ
«ΤΟ ΚΑΤΟΥΣΙ» (24450 31691, 6977806114, www.katousi.g r). Ζεστή σάλα με τζάκι, όπου θα φάτε κρεατικά της ώρας, κατσικάκι στη γάστρα, χοιρινό πρασοσέλινο, κοτόσουπα, λαχανόπιτες, φρέσκα κηπευτικά και φρούτα, με ντόπια προϊόντα.

ΣΤΟ ΑΝΘΗΡΟ
«Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ» (24450 31239). Μικρό καφενεδάκι όπου θα φάτε νόστιμα ντόπια κρεατικά, λουκάνικο, τηγανιές, σπέσιαλ παϊδάκια και μαγειρευτό γιουβετσάκι με κατσίκι ή αρνί, γίδα βραστή και στιφάδο.

«Η ΜΠΟΥΚΟ­ΒΙΤΣΑ» (24450 31802, 6972228265). Με γλυκές ή αλμυρές κρέπες, τοπικές σπεσιαλιτέ, κρέας στη σχάρα, μαγειρευτά όπως αρνί γάστρας, κόκορα κρασάτο και χοιρινό πρασοσέλινο.

«Ο ΠΑΛΙΟΣ ΜΥΛΟΣ» (24450 31118). Το απλό ταβερνάκι του Γιώργου Κουτή. (Ανοιχτό Σαββατοκύριακα του χειμώνα και συνεχώς από Ιούνιο έως Σεπτέμβριο).

ΣΤΗΝ ΑΡΓΙΘΕΑ
«ΑΦΟΙ ΚΑΛΙΩΡΑ» (24450 31210). Για κρεατικά της ώρας και τη σπεσιαλιτέ του μαγαζιού: πέστροφα στα κάρβουνα ή τηγανητή.

«ΝΤΙΝΑ ΚΩΤΣΟΥ» (24450 31206, 42012). Μικρό καφενείο για γρήγορο και καλό φαγητό που περιλαμβάνει κρεατικά της ώρας, σουβλάκια, λουκάνικα, ομελέτες με αβγά ημέρας, πατάτες και φέτα.

ΣΤΗΝ ΚΑΛΗ ΚΩΜΗ
«ΞΕΝΩΝΑΣ ΤΟΥ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗ», (24450 31510/31511, 6974468201, 697358919). Στο εστιατόριο του ξενώνα, με το τεράστιο τζάκι, θα απολαύσετε αρνί, κατσίκι, γουρουνοπούλα, λουκάνικα, ζουμερές μοσχαρίσιες και χοιρινές μπριζόλες, όλα δικής τους παραγωγής. Επίσης πολλά μαγειρευτά με τη συνοδεία ντόπιου κρασιού ή τσίπουρου.

Κείμενα-φωτογραφίες: Λεωνίδας Τηνιακός
Φωτογραφίες: Γιάννης Ντρενογιάννης

αφιέρωμα εφημερίδα ΕΘΝΟΣ 07/12/2010

Φυλετική προέλευση των κατοίκων του

 Μπαίνει ο Δεκέμβρης και έρχεται η περίοδος δραστικής αλλαγής του κλίματος στο χωριό μας. Αρχίζουν οι έντονες χιονοπτώσεις και το μεγαλύτερος μέρος των επιφανειών αρχίζει να παγώνει. Και ενώ εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό, σκεφτόμαστε να συνεχίσουμε να κρατάμε ενήμερο το ιστολόγιό μας και να το εμποδίσουμε να "παγώσει" με τον τρόπο του.
 Ένας παρελθοντικός επισκέπτης μας, ο dovr όπως εμφανίζεται στο Chat μας, μας παρότρυνε να κάνουμε μια μικρή έρευνα για τις φυλετικές προελεύσεις των κατοίκων του χωριού. Το παρόν εγχείρημα είναι δύσκολο γιατί δεν υπάρχουν πολλά επίσημα έγγραφα.
 Μέσω επίσημων εγγράφων βρέθηκε μια σειρά από βιβλία, τα οποία αναφέρουν κάτι για τα φύλλα αυτά. Παρόλα αυτά, ούτε η απόκτηση των βιβλίων αυτών είναι δυνατή, ούτε η πρόσβαση σε αυτά μέσω του διαδικτύου. Μια προεπισκόπηση των βιβλίων αυτών φαίνεται στο παρακάτω σύνδεσμο:
http://www.jstor.org/pss/3996396
 Εγώ προσωπικά θεώρησα προτιμότερο να ερευνήσω τη προέλευση κάθε οικογένειας και όχι κάθε κατοίκου, γιατί οι λοιπές προσμίξεις έγιναν μεταγενέστερα και είναι ευκολότερα εντοπίσιμες. Λόγω, λοιπόν, του επιπέδου της δυσκολίας θα παρακαλούσα όλους τους θαμώνες του ιστολογίου μας, είτε είναι συγγραφείς είτε όχι, να προσπαθήσουν μήπως μπορούν να προσφέρουν στη διερεύνηση των φύλων.
 Καλό χειμώνα φίλοι επισκέπτες και σας ευχόμαστε το κρύο να σας βρει σε ζεστές και απολαυστικές στιγμές.